Rząska

Sołtys: Paweł Kołodziejczyk

Rząska - odnotowana po raz pierwszy w 1388 r. stanowiła własność przedstawicieli rodu Toporczyków, następnie w XV w. Kurozwęckich herbu Poraj, a z końcem XV w. Sprowskich herbu Odrowąż. W XVI w. źródła notują podział Rząski na część szlachecką należącą do Przerębskich oraz część stanowiącą prebendę kościoła św. Jerzego na Wawelu (dziś nieistniejącego). W ten sposób wytworzył się podział na Rząskę Duchowną i Rząskę Szlachecką, który dopiero został zniesiony w 1874 r. w związku z brakiem już wówczas własności duchownej. Lecz na przestrzeni dziejów – Rząska Duchowna w 2 poł. XVI w. została przekazana na rzecz Kościoła Mariackiego w Krakowie, którego archiprezbiter posiadał ją jeszcze w końcu XVIII w. Natomiast Rząska Szlachecka zmieniała właścicieli dość często. Z początkiem XVII w. należała do Gąsiorowskich, następnie Kochańskich, a w 2 poł. XVIII w. do Józefa Ankwicza (ok. 1750 – 1794), kasztelana sądeckiego i posła na ostatni sejm Rzeczpospolitej, uczestnika konfederacji targowickiej, skazanego podczas insurekcji kościuszkowskiej na śmierć przez powieszenie za zdradę stanu. Wśród późniejszych właścicieli warto odnotować Karola Chłapowskiego (1872), męża Heleny Modrzejewskiej, Pawła Suckowa, który około 1886 r. wzniósł tzw. nowy dwór, a w końcu XIX w. Marię hr. Zamoyską. Dobra rząsieckie zaczęły ulęgać parcelacji, do czego przyczyniły się również dokonywane przez władze austriackie wywłaszczenia w związku z budowa fortu nr 42 „Pasternik”. W 1906 r., jako właściciel Rząski figuruje Józef Niemojewski, a od ok. 1915 r. Aniela Szymczakowska, która kupiła część ze starym dworem. Pozostałą część z nabył biskup krakowski Adam książę Sapieha wydzierżawiając ją początkowo ss. urszulankom, a następnie ss. szarytkom. W 1936 r. wówczas już arcybiskup Sapieha sprzedał majątek Towarzystwu Pomocy dla Bezdomnych, które przekazało go ss. albertynkom na utrzymanie sierocińca. W 1950 r. północna część majątku została znacjonalizowana i ostatecznie znalazła się we władaniu Wyższej Szkoły Rolniczej (dziś Uniwersytetu Rolniczego), która również jest gospodarzem położonych na Podkamyczu stawów rybnych. Wspomniane dwa dwory nie zachowały się. Nowy dwór (albertynek), został w 1950 r. i następnie 1995 r. gruntownie przebudowany. Otacza go park krajobrazowy, również znacznie przekształcony. Natomiast stary XVIII-wieczny dwór został w 1947 r. rozebrany, a na jego piwnicach wzniesiono obecny budynek, do którego wejście zdobi para rzeźbionych lwów pochodzących z dawnego założenia. Oba obiekty są niedostępne. Zob. – Dolinki Podkrakowskie – Rząska.

Tekst: Krzysztof Pucek

Zdjęcia: UG Zabierzów