Brzezie

Sołtys: Wiesław Czajowski

Brzezie - jest nie tylko jedną z najstarszych wsi w regionie, ale także posiadającą bogatą archeologiczną metrykę. Na jej obszarze odnaleziono ślady osadnictwa, m.in. cmentarzyska ciałopalne i popielicowe głównie reprezentujące kulturę łużycką z późnej epoki brązu i przełomu epoki żelaza (horyzont czasowy VIII-IV w. p.n.e.), a także pozostałości 3 osad wczesnośredniowiecznych. Zapewne ich kontynuacją było osadnictwo średniowieczne. Może o tym świadczyć wzmianka z 1260 r. o źrebie Zdzimira w Brzeziu koło rzeki Rudawy, który Bolesław Wstydliwy nadał kapitule krakowskiej. Z tego też roku pochodzą informacje o innych darczyńcach – Judycie (zmarłej przed 1260 r.) oraz Bertoldzie Scoltiesie (zmarłym w 1260 r.). W 1365 r. kapituła powiększyła swój stan otrzymując grunta w Brzeziu od Jana zwanego Zaplaczkiem i jego żony Ofki, lecz w zamian za ich dobra w Woli Zachariaszowskiej k. Zielonek. W 1464 r. Kazimierz Jagiellończyk przenosi kapitulne Brzezie z prawa polskiego na magdeburskiej, a kilka lat później dokładnie je opisuje Jan Długosz podając, że jest tu dwór dobrze zbudowany z rolami folwarcznymi, karczma i odnowiony młyn. Kapituła utrzymała Brzezie do początków XIX w. W okresie III rozbioru, Księstwa Warszawskiego, następnie od 1815 r. Rzeczpospolitej Krakowskiej majątek stopniowo został znacjonalizowany, a następnie w 1820 r. sprywatyzowany. W tym też okresie – upaństwowienia przyjęła się nazwa Brzezie Narodowe, dla odróżnienia od północnej części, nazwanej Brzeziem Szlacheckim, która pozostawała własnością rycerską a później szlachecką. Pierwsze świadczące o tym zapiski pochodzą z 1289 r. Wymieniona jest wówczas Dobrosława, wdowa po komesie Tomaszu z Brzezia. Z końcem XIV w. wieś należy do Małgorzaty, wdowy po Szczepanie Pęcherzu, od której w 1400 r. nabywa ją wraz z częściami w sąsiednim Ujeździe kasztelan krakowski Jan z Tęczyna. Wnet, w okresie 1410-11 r jego synowie sprzedali wieś wraz z Ujazdem Stanisławowi z Pogórzyc, którego zstępni – Pogórscy utrzymali majątek do początków XVI w. Zapewne podobnie Minoccy (Mninoscy) z Minogi, którzy jak podaje Jan Długosz posiadali w Brzeziu tylko role, bez dworu. Z późniejszych, nader skąpych danych wynika, że w XVI w. Brzezie stanowi własność Przerębskich, w 1629 r. Wojciecha Kochańskiego, z końcem XVIII w. Tomasza Saryusza Jaklińskiego, podsędka ziemi krakowskiej, następnie w I poł. XIX w., gdy już stanowi jedną posiadłość, Władysława Chwalibogowskiego. Z końcem XIX w. majątek należy do Wiktora Brzeskiego, następnie w I poł. XX w. do rodziny Boguszów. Przejęty w okresie okupacji przez Niemców, został w 1945 r. upaństwowiony i pozostawał przez kilkadziesiąt lat we władaniu Instytutu Zootechniki w Balicach, zaś obecnie jest wydzieżawiony prywatnej firmie. Z dawnego założenia dworsko-parkowego zachowały się dawne zabudowania gospodarcze, w tym piętrowy kamienno-ceglano-drewniany spichlerz z końca XIX w. i murowana stajnia, a także resztki parku krajobrazowego z aleją lipową. Opodal wjazdu na teren podworski warto zwrócić uwagę na granitowy krzyż wystawiony w 1948 r., jako wotum za ocalenie wsi podczas okupacji niemieckiej, pośrednio przypominający fakt zgrupowania w lasku pod Brzeziem, partyzanckiego oddziału AK „Błyskawica”, który tu 22.07.1943 r. przeszedł pod rozkazy krakowskiego „Kedywu” (Kierownictwa Dywersji AK) stając się jego pierwszą jednostką. Natychmiast też, z uwagi na zagrożenie ze strony okupanta, oddział został przerzucony pod Myślenice. Inną pamiątką przeszłości wsi jest dawny cmentarz zmarłych mieszkańców Brzezia i Ujazdu podczas epidemii cholery w 1831 i 1855 r., dziś oznaczony żeliwnym krzyżem na postumencie oraz stosowną tablicą informacyjną.

Tekst:

Krzysztof Pucek

Zdjęcia:

UG Zabierzów