Pisary

Sołtys: Andrzej Kaczmarczyk

Pisary -były wsią rycerską. Wzmiankowane w 1319 r., stanowiły siedzibę dwóch rodów Pisarskich – w średniowieczu wywodzących się z linii Toporów (h. Topór), zw. Ryterskimi od dzierżawionego przez nich zamku w Rytrze k. Nowego Sącza, a następnie od około 2 poł. XVI w. Pisarskich herbu Śreniawa, z których warto odnotować Achacego Pisarskiego, starostę wolbromskiego i posła na sejm poległego 10 XI 1673 r. pod Chocimiem. Jego zasługi w wojnach z Kozakami, Szwedami, Siedmiogrodzianami i Turkami przypomina tablica epitafijna w kaplicy w Karniowicach. Ród Pisarskich wymarł z początkiem XIX w., zaś tut. zadłużone dobra po licznych zmianach właścicieli nabyli w 1848 r. hrabiowie Potoccy z Krzeszowic, utrzymując je do lat 30. XX w. Pamiątką historii jest rozległy zespół dworski, którego najcenniejszym zabytkiem pozostaje lamus, tj. renesansowy, murowany dwór wieżowy z początku XVII w. Wzniesiony na planie kwadratu, dwukondygnacjowy, pierwotnie pełnił funkcję centralnej rezydencjonalnej budowli. Z czasem, przeznaczony został na cele gospodarcze, zaś obecnie po długoletnim, zakończonym w 1990 r. remoncie, pełni funkcję domu ludowego. Naprzeciwko zwracają uwagę stojące na wzgórku: późnoklasycystyczny spichlerz sprzed poł. XIX w. z kamiennym portalem sieni przejazdowej oraz murowana stodoła z tego samego okresu. Druga ze stodół, niezachowana, znajdowała się po drugiej stronie, co w sumie stwarzało układ podkowy. Nie zachował się również dwór, który był położony po północnej stronie założenia. Być może został rozebrany w okresie jego budowy lub już wtedy nie istniał. W otoczeniu rozciąga się zabytkowy, mocno zdewastowany park, w którym zachowały się m.in. stare dęby i akacje. Jest on ogrodzony i stanowi własność prywatną. Nieco dalej znajduje się pozostający w ruinie budynek d. browaru z 1 poł. XIX w. Drobnym, lecz zasługującym na uwagę zabytkiem wsi jest kolumnowa kapliczka z krzyżem. Ufundowana przez Michała Achacjusza Pisarskiego została wykonana w 1706 r. z rodzimego czarnego wapienia wydobywanego w Dębniku koło Siedlca, w działających tam warsztatach kamieniarskich.

Tekst: Krzysztof Pucek

Zdjęcia: UG Zabierzów