Brzoskwinia

Sołtys: Tadeusz Jojczyk

Brzoskwinia - zaliczana jest do czołowych w Polsce stanowisk archeologicznych z okresu późnego paleolitu. Na granicy z Chrosną, w rejonie wzgórza Krzemionki w toku badań prowadzonych w latach 60. i 70. XX w. została odkryta kopalnia krzemienia wraz z kompleksem pracowni krzemieniarskich datowanych na 13 – 11 tys. lat p.n.e. Charakter znalezisk – głównie krzemiennych narzędzi, jak ciosaki, drapacze, rylce a także krzemienne wióry oraz odłupki wskazywał, że wydobywany materiał był na miejscu tylko wstępnie obrabiany, a następnie transportowany, zapewne do ośrodków osadniczych w celu dalszego przetworzenia na bardziej specjalistyczne narzędzia. Historycznie – pierwsze wzmianki o Brzoskwini z 1325 r. wskazują na osadę już istniejącą, której początki jak wykazały badania archeologiczne sięgają, co najmniej XII w. Wieś należała do drobnej, spokrewnionej ze sobą drobnej szlachty pieczętującej się herbem Topór, a od 1486 r. do Tęczyńskich, również Toporów – panów na zamku Tęczyn (dziś w Rudnie koło Krzeszowic), którzy ją jednak oddawali pod zastaw, a także wydzierżawiali. Ostatecznie w 1532 r. wieś powraca do Tęczyńskich pozostając w składzie rozległych dóbr skupionych wokół zamku, aż do czasów najnowszych. Dobra te, zwane z racji rozległości państwem tenczyńskim po śmierci ostatniego z rodu Jana Magnusa Tęczyńskiego drogą rodzinnych koligacji przechodzą kolejno do rąk Opalińskich, Sieniawskich, Lubomirskich i ostatecznie, w 1816 r. hrabiów Potockich. Z 1532 r. pochodzą też pierwsze wiadomości o założonym na gruntach Brzoskwini folwarku Dąbrowa, któremu podlegały okoliczne wsie – Baczyn, Chrosna, Frywałd i Nielepice. Jednak w II połowie XIX w. po oczynszowaniu wprowadzonym przez Adama Potockiego i zniesieniu pańszczyzny obszar folwarcznych gruntów znaczenie się zmniejszył. Dziś po dawnym folwarku pozostała nazwa Dwór określająca zachodnią część wsi, gdzie zachował się, lecz w ruinie wapienno-kamienny budynek gospodarczy z przełomu XIX/XX w.

W Brzoskwini – Koziarach od 1974 r. mieszkali Helena (1911-1992) i Stefan (1912-1984) Gałkowscy – krakowscy artyści malarze, twórcy tkanin artystycznych, głównie gobelinów z ręcznie przędzionej wełny, o stylizowanych motywach roślinnych i figuralnych, nawiązujące do dawnych gobelinów i tkactwa ludowego. Prace Gałkowskich znalazły się m.in. pałacach królewskich Belgii, Holandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii, także w siedzibie ONZ, a ich stała ekspozycja znajduje się w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi. Artyści pozostawili po sobie także szereg pejzaży, głównie Doliny Brzoskwinki, malując je m.in. z grani jednej z ich ulubionych skał, nazwaną współcześnie Skałą Artystów.

Przyrodniczą ciekawostką wsi jest położone niemal w jej centrum krasowe wywierzysko „Jerzy”, uznane za pomnik przyrody. Jest to główne źródło dające początek potokowi Brzoskwinka, który liczy około 9,5 km długości i uchodzi do Sanki pod Kryspinowem. Zob. Dolina Brzoskwinki.

Tekst:

Krzysztof Pucek

Zdjęcia:

UG Zabierzów